Người vẽ tờ giấy bạc cụ Hồ - 5/5/2013

Những đồng tiền có hình Cụ Hồ là đơn vị tiền tệ chính thức do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phát hành bên cạnh vai trò lưu hành thông thường với chức năng trung gian tiền tệ, còn có một giá trị rất đặc biệt xét trên khía cạnh văn hoá - nghệ thuật, ý nghĩa chính trị quốc gia, gắn bó chặt chẽ với hoàn cảnh rất đặc biệt của Cách mạng Việt Nam trong những  năm tháng xây dựng, phát triển đất nước. Đặc biệt, các tờ tiền đó còn thể hiện tình cảm thiêng liêng của nhân dân ta dành cho Bác Hồ - vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc, khí phách hào hùng và tinh hoa nước Việt. Tình cảm đó đã trở thành sức mạnh cùng dân tộc Việt Nam đi qua những bước thăng trầm hiểm nguy nhất, để đi đến thắng lợi cuối cùng. 

Rất nhiều kỷ vật hiện đang lưu giữ ở Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam là những đồng tiền có hình Cụ Hồ. Có những đồng tiền là vật kỷ niệm của mẹ tặng cho con khi gia nhập Vệ quốc đoàn. Có những đồng tiền thấm máu, lỗ chỗ vết đạn của các liệt sỹ hy sinh tại các mặt trận. Có những đồng tiền nhân dân Nam Bộ cất giấu trên ngọn dừa, chôn dưới nước sau 20 năm ròng sống trong kìm kẹp của Mỹ nguỵ. Mỗi hiện vật là một câu chuyện cảm động của người lính thể hiện tỉnh cảm đối với dân tộc, đất nước, quê hương và gia đình, đồng đội.  

Khi còn sống, Hoạ sỹ Mai Văn Hiến thường đi bộ từ nhà mình ở số nhà 65 phố Nguyễn Thái Học sang Bảo tàng Quân đội chơi. Ông thường đàm đạo với các hoạ sỹ Bằng Lâm, nhà điêu khắc Tạ Quang Bạo, Minh Đỉnh… về các tác phẩm nghệ thuật đương đại. Lớp con cháu được hầu chuyện cuốn hút bởi cái tài kể chuyện dí dỏm của ông.  Ngoài chuyện vẽ tranh, ông kể chuyện vẽ tiền.

Ông kể lại: Cách mạng Tháng Tám thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời. Chỉ 3 tuần lễ sau, ngày 23/9/1945, thực dân Pháp núp dưới bóng quân đội Anh tước vũ khí của quân đội Nhật ở Nam Bộ, âm mưu trở lại xâm lược nước ta. Trong thế nước thù trong, giặc ngoài, vận mệnh ngàn cân treo trên sợi tóc vậy mà  ngân khố quốc gia chính quyền cách mạng tiếp quản Ngân hàng Đông Dương chỉ có 1 triệu đồng rách nát. Nhà nước kêu gọi toàn dân chung sức quyên góp ủng hộ chính phủ bằng tuần lễ vàng. Mặt khác, Chính phủ thấy cần thiết  phải có đồng tiền mới để ổn định xã hội. Nhu cầu cần phải có đồng tiền của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hoà là một vấn đề quan trọng lúc bấy giờ

Sau gần 2 tháng nghiên cứu, mầy mò ông vẽ xong mẫu phác thảo. Tờ tiền màu nâu vàng, phía trái có số 5, chữ giấy bạc Việt Nam. Hình Bác Hồ ông vẽ theo bức ảnh do nhà nhiếp ảnh Vũ Năng An chụp. Ông nói: “Vẽ Cụ Hồ thật khó làm sao vừa thể hiện được đường nét, vừa thể hiện được cái thần trong con người của Cụ. Phía sau tờ tiền là hình ảnh anh công nhân quai búa và phía sau nhà máy. Để thể hiện được điều này, ông ra ga Hàng Cỏ tìm tốp thợ rèn đang làm việc để vẽ làm mẫu. Trên tờ tiền có dòng chữ: “Theo sắc lệnh của Chính phủ Việt Nam kẻ nào làm giả hoặc có hành động huỷ hoại tờ giấy bạc của Chính phủ sẽ bị trừng trị theo quân pháp”

Tờ tiền mẫu được Ông Phạm Văn Đồng duyệt và ngày 31 tháng 11 năm 1946, tờ tiền chính thức được phát hành. Ông đã cất giữ tờ giấy bạc loại này làm kỷ niệm.